Con mắt của Ra – Khi con mắt cũng biết ghen

Có một sự thật khá thú vị, đó chính là việc từ “con mắt” (irt) trong tiếng Ai Cập cổ mang giống cái, có lẽ bởi vậy mà con mắt của các vị thần lại có hiện thân là những nữ thần. Trong mỗi trường hợp khác nhau, con mắt của đấng sáng thế lại được xuất hiện dưới những dạng vật thể thần kì khác nhau, đơn cử như đĩa mặt trời, mặt trăng tròn hay Sopdet (Sao Thiên Lang). Những con mắt thần thánh này có thể được mô tả là nửa người nửa chim ưng và được biết tới với tên gọi “con mắt wedjat”.

Con mắt của Ra được biết đến như con gái và người bảo vệ của ngài. Nữ thần này có mối liên hệ mật thiết tới nước và lửa. Tương truyền rằng ánh mắt rực lửa của người sẽ thiêu rụi kẻ thù của trật tự thần thánh, trong khi đó giọt nước mắt của người lại tạo ra sự sống.

Sau khi Atum – vị thần khởi nguyên tạo ra Shu và Tefnut, hai đứa con của ngài bị lạc trong nun – vũng nước khởi nguyên tăm tối. Atum đã gửi con mắt này đi tìm và “đưa ánh sáng tới vùng tăm tối”. Đôi lúc, hành động này được hiểu như là ánh bình minh đầu tiên và cũng là lúc Atum và Ra hòa làm một để trở thành vị thần mặt trời sáng thế. Trong các phiên bản sớm nhất của truyền thuyết này, con mắt được gửi đi có lẽ khiến người ta liên tưởng tới ngôi sao mai gọi mặt trờ lên.

Khi con mắt trở về cùng Shu và Tefnut, nó đã vô cùng giận dữ khi thấy Ra-Atum có một con mắt mặt trời mới: Tạo vật Huy hoàng. Con người được cho là tạo ra từ nước mắt của con mắt giận dữ hoặc được những giọt nước mắt hạnh phúc của con mắt mới của Ra-Atum. Ra-Atum xoa dịu con mắt giận dữ bằng việc đặt nàng lên trán mình như một biểu tượng của sự cai trị và quyền lực. Xuất hiện dưới hình dạng con mãng xà quấn quanh đĩa mặt trời, nàng bởi thế mà quyền lực hơn bất kì vị thần nào.

Những nữ thần có vai trò quan trọng như Hathor, Bastet hay Mut có thể được gọi bằng cả cái tên “Con mắt của Ra” hay “Con mắt của Atum”. Một vài văn tự Ai Cập nhắc đến hai con mắt này như thể chúng là các thực thể tách biệt. Đây cũng có thể coi là cách để phân biệt khía cạnh đối nghịch của nữ thần sinh ra từ con mắt của đấng sáng thế: Tạo tác và Hủy diệt. Ngay cả nhãn cầu cũng có thể được ví như một cái tử cung, nơi sản sinh ra các vị thần và các sinh vật khác. Một đứa bé hay một con quỷ lùn có thể được xuất hiện bên trong con mắt, thể hiện cho việc mặt trời được sinh ra ở bình minh đỏ rực.

Ánh nhìn chăm chăm của Con mắt của Ra có thể đại diện cho sự nguy hiểm của ánh nắng mặt trời. Những tia nắng mặt trời được ví như những mũi tên được những xạ thủ thần thánh bắn ra để trừng trị kẻ ác. Họ cũng có thể làm khô cằn nguồn nước và biến vùng đất màu mỡ thành sa mạc.

Một câu chuyện nọ kể lại rằng Ra và con gái mình đã cãi nhau rất lớn. Sau đó, người con gái bỏ tới vùng sa mạc phía nam hay phía đông Ai Cập và sống như một con sư tử hung bạo hay một con mèo hoang. Sự biến mất đột ngột này của con mắt của Ra được những nhà Ai Cập học cho là hiện tượng nhật thực.

Ra nhớ con gái của mình và cũng rất cần Con mắt của mình để chống lại thế lực từ hỗn mang và những nhân kẻ nổi loạn ẩn nấp trong nhân loại. Ngài ra lệnh cho các vị thân phải đi tìm nữ thần kia, dẫu cho đây là nhiệm vụ vô cùng nguy hiểm. Cuối cùng, Thoth, Shu hoặc Onuris đã tìm và thuyết phục được nàng quay lại Ai Cập.

Sự trở lại của nữ thần này được tất cả tạo vật chào đón. Sau đó, nữ thần đã trở thành vợ của cha mình và trở thành mẹ của đứa trẻ thần thánh, người mà về sau sẽ là hiện thân mới của thần mặt trời.

Có không ít lần Con mắt của Ra đã chiến đấu dưới danh nghĩa cha mình. Khi một phần nhân loại nổi loạn chống đối Ra, Con mắt của Ra được gửi xuống dưới hiện thân Sekhmet, một nữ thần sư tử đầy giận dữ và hủy diệt những kẻ nổi loạn. Để có thể làm dịu vị thần này, tránh sự diệt vong của toàn nhân loại, người ta đã phải lừa để bà quay trở lại với cha mình. Trong cuộc chiến với Apophis, Con mắt của Ra đã chiến đấu cùng ngài dưới nhiều thân phận như Bastet, Wadjyt, Sekhmwt, Wosret.

Những vị thần mèo liên quan tới con mắt cũng đại diện cho sức mạnh quyền uy của hoàng tộc. Những vị vua được mô tả rằng đã đánh bại những kẻ thù của mình như cách mà Sekhmet đánh bại kẻ thù của Ra.